Iran, opowieść szósta - o zoroastrianach

Tako rzecze  Zaratustra. Zdanie znałam od wczesnego dzieciństwa, jednak nie miało ono dla mnie żadnej treści, a Zaratustra kojarzył mi się raczej z jakimś mitycznym czarodziejem niż z prawdziwym człowiekiem. Tymczasem zoroastryzm (zaratustrianizm lub zaratusztrianizm) to nie żadne bajki, tylko wciąż żywa religia, której wyznawców miałam okazję poznać podczas pobytu w Iranie.

Zaratustra, żyjący kilkaset lat przed naszą erą 

twórca jednej z najstarszych religii monoteistycznych

Bo choć w tym kraju dominujący i niejako urzędowy jest islam, to zoroastrianie mogą prawie bez problemów kultywować swoją religię. Napisałam prawie, bo jednak pewne ograniczenia są. Otóż tradycyjnie zoroastrianie oddawali ciała swoich zmarłych na pożarcie sępom. Chodzi o to, że w religii tej bardzo ważne jest pojęcie czystości, różnorako rozumianej. Dlatego też nie wolno dopuszczać do zbrukania ziemi, ognia lub powietrza zwłokami ludzkimi, które czyste nie są. Nie można zatem pochować człowieka w zwykłym grobie ani poddać kremacji. Co więc zrobić? Zoroastrianie do niedawna oddawali swoich zmarłych sępom. Odbywało się to w specjalnie zbudowanych w tym celu wieżach milczenia. 

wieża milczenia w Jazdzie

Wstęp do nich mieli tylko wyspecjalizowani kapłani (czy może raczej grabarze), którzy układali ciała wokół takiej dziury:

na murku czekały sępy, a zwłoki układano w kręgach - największy mężczyźni, w środku kobiety,
a blisko dziury dzieci

A gdy sępy zakończyły swą działalność, wrzucali pozostałe kości do dziury i polewali kwasem, tak by nic z nich nie zostało.

Ostatni tego typu pochówek odbył się w latach pięćdziesiątych XX wieku. Potem wydano zakaz. I teraz zoroastrianie, żeby jakoś wybrnąć z sytuacji, chowają swoich zmarłych w betonowych trumnach, na cmentarzach usytuowanych w pobliżu dawnych wież milczenia.

Wieże te oglądać można na przedmieściach miasta Jazd, w którym mieszka większość irańskich zoroastrian.  Ma to z pewnością związek z tym, że koło Jazdu znajduje się najświętsze zoroastryjskie miejsce, a w samym mieście jest świątynia, w której nieprzerwanie od setek lat płonie święty ogień.  

fasada świątyni z symbolem boga Ahura-Mazdy

Zoroastrianie modlą się w stronę światła, kiedyś mieli wiele świątyń ognia, dziś jest jedna, z płomieniem odgrodzonym od wiernych szklaną ścianą i mnóstwem barierek.

nie jest to szczególnie klimatyczne miejsce

wieczny płomień karmiony jest codziennie
drewnem morelowym i migdałowym

Nieco bardziej przystępne jest miejsce corocznych pielgrzymek, Czak czak. Powstało tam, gdzie córka ostatniego przedmuzułmańskiego władcy Persji, uciekając przed atakującymi Arabami, pomodliła się do boga Ahura-Mazdy, a ten otworzył przed nią góry i stworzył skalną kryjówkę. 

tak wygląda świat w okolicy Czak czak

Dziś w tym miejscu znajduje się kaplica, w której kapie (czak czak tłumaczy się kap kap) woda ze świętego źródełka. 

wnętrze świętej groty

Zoroastrianie przychodzą, modlą się, a potem urządzają sobie – tak lubiane w Iranie – pikniki. Ja też zasiadłam na piknikowym dywanie z dwoma miłymi panami. Starszy, stryjek, smażył na turystycznej kuchence cukinie, częstując nimi wszystkich wkoło, a młodszy, bratanek, popijał rodzynkową wódkę, którą chętnie podzielił się z ciekawską turystką z Polski.

zaraz ja też będę tam siedzieć

I tak to maczając cukinię w gęstym jogurcie, zagryzając pysznym chlebem i popijając bimberkiem nalewanym dyskretnie z butelki po fancie, wypytywałam o życie innowierców. 

po dwóch tygodniach codziennego oglądania w wielu sklepach takich worków pełnych ciasteczek,
okazało się, że to nie słodycze, tylko suszony jogurt!
Dokładnie taki, jaki jadłam u zoroastrian.
Tylko wtedy był już zamieniony w gęsty płyn i wyglądał zupełnie inaczej

Obaj panowie zgodnie zeznali, że żadnej dyskryminacji nie doświadczają, przeciwnie nawet, ponieważ nie są muzułmanami, mogą spokojnie pędzić tę swoją wódkę z rodzynek. Dopóki się z tym nie afiszują, nikt nie robi im problemów. Z muzułmańskimi sąsiadami też żyją w zgodzie, 

pobożne muzułmanki odpoczywają podczas męczącej wspinaczki do zoroastriańskiej wieży ognia

a kiedy przychodzi ich najważniejsze święto, czyli perski Nowy Rok, świętują razem, tak jak i wszyscy inni Irańczycy.

nawet w bardzo konserwatywnym mieście Kom, na placu koło głównego meczetu ustawiono zoroastriańską "święconkę"